نگاهی به سریال‌های ماه رمضانی و جای خالی کمدی!/ آیا تلویزیون به دوران طلایی‌اش برمی‌گردد؟

تلویزیون در حالی با ۴ سریال و حضور دو برادر به‌عنوان کارگردان و بدونِ کمدی به استقبال ماه رمضان می‌رود که آی‌فیلم قدیمی‌های پرطرفدار را به آنتن آورده است.

نمایی از سریال “صاحبدلان”

اما با تماشای قسمت‌های ابتدایی “صاحبدلان” محمدحسین لطیفی و چند اثر رمضانی موفق گذشته، می‌توان به این نتیجه رسید که تلویزیون هرچند سوژه‌ها و اتفاقات مختلفی را دستمایه کارهای جدید خود قرار می‌دهد اما از آن دوران طلایی سریال‌سازی‌اش خصوصاً در ماه رمضان و مناسبت‌های دیگر فاصله گرفته است، چرا که هنوز هم قدیمی‌های تلویزیون پرطرفدارند و این خودش نوعی تهدید و خطر محسوب می‌شود. بازپخش چندین‌ساله کارهای رضا عطاران مشتری پروپاقرص دارد یا سریال‌های ماورایی سیروس مقدم و علیرضا افخمی که درباره عقوبت کار و بهشت و جهنم در ماه رمضان صحبت می‌کردند یا ملودرام معروفِ “میوه ممنوعه” حسن فتحی هم تأثیرگذار بودند و هم ماندگار.

سریال اغما

وقتی “اغما”ی سیروس مقدم را بار دیگر، پخش می‌کنند، یا “5 کیلومتر تا بهشت” و “صاحبدلان”، یا مجموعه‌های دیگر در ژانرهای ملودرام، کمدی و مذهبی در دهه‌های 1370 و 1380، در وهله اول داشتنِ داستان و قدم‌های بعدی ایده‌پردازی و استفاده از تکنیک‌های جذابِ هنری به ذهن می‌رسد که این روزها کمتر این المان‌ها را می‌بینیم خصوصاً اینکه تقلایی هم برای فضاسازی مناسبتی ندارند. زمانی می‌توانستیم رمضان را با سریال‌های رمضانی بهتر درک کنیم؛ اما رفته‌رفته این دغدغه و حمیّت کمرنگ شد، حتی دورانی که کمدی‌سازی رمضانی به اوج خودش رسید. در “خانه به دوش” و “متهم گریخت” هم می‌توانستیم ویژگی‌های اخلاقی و توصیفات رمضانی بیابیم، یا “گمگشته” رامبد جوان که داستان دزدی را روایت می‌کرد که به‌دلیل شباهت زیاد با مرد ثروتمندی به‌نام “سیدجلال” خودش را به‌جای او جا می‌زند و از موقعیت او سوءاستفاده می‌کند.

نمایی از سریال گمگشته

داشتن سوژه‌های بکر و برنامه داشتن برای ساخت سریال‌های رمضانی، نقاط متمایزی است که کمتر این روزها در مجموعه‌های تلویزیونی شاهدیم، وقتی دست به ساخت سریالی معنوی می‌زد از آن “صاحبدلان” متولد می‌شد که بی‌شک نوشته علیرضا طالب‌زاده، تهیه‌کنندگی رضا جودی و کارگردانی محمدحسین لطیفی و درخشش حسین محجوب همه کنار هم موفقیتی ماندگار را برای تلویزیون رقم زد، هنوز هم بعد از چندین بار تکرار، دوست‌داشتنی و دلچسب است.

نمایی از میوه ممنوعه

جالب است که این روزها حضور برخی از سریال‌های قدیمی رمضانی در کنداکتور رمضانی امسال، برای برخی‌ تبدیل به تهدید شده است.  مجموعه‌های تلویزیونی ما خصوصاً در این سال‌ها از فقدان داستان و پرداخت‌های درست فیلمنامه‌ای، رنج می‌برند. تلویزیون و سریال‌هایش زمانی قصه‌گو بودند و نداشتن فضای قصه‌گویی در سریال‌ها باعث شده است که این مجموعه‌های تلویزیونی نه‌تنها به ماندگاری نرسیده‌ بلکه در زمان پخش هم به هیچ توفیقی دست پیدا نکرده‌اند. به‌جای تصویب فیلمنامه با چهار قسمت یا در حد طرح و سیناپس، در ضوابط ایده‌پردازی و خلق شخصیت و روایتگری‌، تجدیدنظر کنند. اعتبار تلویزیون با سریال‌های دقیقه نودی و نگارش فوری و بدون تأمل فیلمنامه‌هایی که عمدتاً خرده‌داستان‌اند، در نظر مخاطب از بین می‌رود.

با نیم‌نگاهی به رمضانی‌های سال‌های اخیر همه این ضعف‌ها به یادِ مخاطب می‌آید و تکرار رمضانی‌های گذشته، تازگی‌ها و دلچسبی‌ها را به یاد می‌آورد. البته امیدواریم که تلویزیون بتواند با این کنداکتور و البته با جایِ خالی کمدی، مخاطب را در کنداکتور شبانه شبکه‌های تلویزیونی پای جعبه جادو بنشاند. وقتی پخش سریال‌ها با شبکه سه آغاز می‌شود و با شبکه پنج به پایان می‌رسد، سریال‌ها را مثلِ نوروز ببینند و در فضای مجازی درباره نوع ساخت و بازیگری و کارگردانی و نویسندگی سریال‌ها بحث کنند. در چند سال اخیر این اندیشه کردن به‌هنگام تماشای سریال‌ها فراموش شده است و آثار یکی پس از دیگری می‌آیند و می‌روند.

شبکه یک؛ زمان پخش 22:15

علیرضا افخمی و سریال ماورایی/ این بار عرفان‌های کاذب

همه‌چیز با سفر تفریحی دخترانه خودش را نشان می‌دهد؛ علیرضا افخمی بعد از سال‌ها با سریال ماورایی به تلویزیون برگشته است. در خلاصه داستان این مجموعه آمده است: مائده و زهره دختر عمه و دختر دایی یکدیگرند. آن‌ها همراه با دو تن از دوستان خود، سوسن و شکیبا، برای یک سفر تفریحی عازم شمال شده‌اند. گرچه هر چهار نفر ظاهراً از دوستان صمیمی یکدیگرند، اما یکی از آن‌ها نسبت به مائده حسادت می‌ورزد و دل خوشی از او ندارد. این سفر بهانه‌ای می‌شود تا کینه‌ورزی‌های او برملا شود. با پیوستن محسن ـ خواستگار قبلی مائده ـ به این جمع حوادثی رقم می‌خورد که زندگی و سرنوشت مائده و زهره را دگرگون می‌‌کند.

در این مجموعه آرش مجیدی، رضا توکلی، نسرین نکیسا، مرتضی کاظمی، آدرینا صادقی، مینو آذرمگین، نازنین هاشمی، دینا هاشمی، میلاد میرزایی، افسانه چهره‌آزاد، علی دهکردی، خیام وقار کاشانی، درسا بختیار، غزال نظر و صالح میرزاآقایی بازی کرده‌اند. علیرضا افخمی پیش‌تر مجموعه‌های تلویزیونی پرمخاطب تب سرد (1383)، او یک فرشته بود (1384)، و پنج کیلومتر تا بهشت (1390) را در پرونده کاری خود به ثبت رسانده است و نامی‌ آشنا برای مخاطبان صداوسیما به شمار می‌آید.

شبکه دو؛ زمان پخش 21:30
“بچه مهندس4” با تِم امنیتی/ این بار با احمد کاوری

مجموعه بچه‌مهندس که تاکنون سه فصل از آن تولید شده است، فصل نخست با نویسندگی سجاد ابوالحسنی روی آنتن رفت. فیلمنامه فصل دو و سوم سریال را حسن وارسته نوشت. سه فصل این سریال را علی غفاری کارگردانی کرده و سعید سعدی هم تهیه و تولید سریال را بر عهده داشته‌ است. فصل اول این سریال در 30 قسمت در ماه رمضان 1397 از شبکه دوم سیما پخش شد. فصل دوم این مجموعه نیز از دی‌ماه 1397 پخش آن شروع و در بهمن 1397 به پایان رسید، فصل سوم این مجموعه در ماه رمضان 1399 روی آنتن رفت و رمضان 1400 نیز فصل چهارم میهمان خانه‌های مخاطبان می‌شود.

آنچه از تیزر و شواهد برمی‌آید “بچه مهندس” همچون فصل گذشته فضای کوادکوپتر و امنیتی خودش را حفظ کرده است و با کارگردان و بازیگر نقش اول جدید به استقبال ماه رمضان می‌رود. به جز محمدرضا رهبری که نقش جواد جوادی را در این فصل بازی می‌کند، ثریا قاسمی، فرهاد قائمیان، مهشید جوادی، سیما خضرآبادی، سهند جاهدی، کورش سلیمانی، عبدالرضا اکبری، عباس جمشیدی‌فر، سیاوش چراغی‌پور، شیوا خسرومهر، عزت‌الله مهرآوران، شهین تسلیمی، محمدرضا هدایتی، امید روحانی، رضا استادی، رحیم نوروزی، علیرضا جلالی‌تبار، بهنام شرفی، وحید نفر، ساغر عزیزی، رضا نامداری، روشنگ سه‌گله، پرویز بزرگی، حسین شمس‌آبادی، مونا خوارزمی، حسن ولیخانی، گروه بازیگران فصل چهارم این سریال را تشکیل می‌دهند.

شبکه سه؛ بعد از اذان و حوالی ساعت 20:45

“یاور” با داریوش ارجمند و کارگردان “ستایش”

مجموعه 30 قسمتی “یاور” به کارگردانی سعید سلطانی ملودرامی اجتماعی است که قسمت‌های معمایی و تِم جوانمردی دارد. این سریال روایتگر محیط یک دانشگاه است که بیشتر داستان و بخش‌های مهمی از شخصیت‌های اصلی در آن به تصویر کشیده شده‌اند. شخصیت اصلی این سریال مردی دلسوخته تربیت و تعلیم است که در این مکان به خوبی نشان داده شده است.

داریوش ارجمند، ارسلان قاسمی، محمد حاتمی، زهرا سعیدی، شبنم فرشادجو، امید علیمردانی، فقیهه سلطانی، مهوش افشارزاده، اسماعیل محرابی از جمله بازیگرانی‌اند که در این سریال حضور دارند.

سعید سلطانی از سال 1370 کار هنری را با کارگردانی فیلم‌های کوتاه آغاز کرد. از مهم‌ترین آثار سعید سلطانی می‌توان به کارگردانی سریال‌های پس از باران، مأمور بدرقه و ستایش اشاره کرد. مجموعه تلویزیونی میعاد در سپیده دم (1377) نخستین گام بلند او در عرصه نویسندگی و کارگردانی سریال‌های تلویزیونی بود. مخاطبان تلویزیونی سعید سلطانی او را بیشتر خاطر کارگردانی سریال‌های پس از باران (1379) و سه فصل از ستایش (از 1390 به بعد) می‌شناسند.

شبکه پنج؛ پخش ساعت 23

“رعد و برق” و بازگشت بهروز افخمی بعد از مدت‌ها به سریال‌سازی

شبکه پنج بعد از تجربه موفق کنداکتور نوروزی با سریال “نوروز رنگی” این بار با کار “رعد و برق” بهروز افخمی پا به مناسبت مهم رمضانی می‌گذارد. البته شاید تِم داستانی با این ایام بیگانه باشد اما در جایگاه خودش، تنوعی به کنداکتور می‌‌دهد. چرا که این سریال فضایی متفاوت از حوادث سیل رخ داده در شمال، جنوب و جنوب غرب کشور را به تصویر کشیده است.

به قولِ کارگردان کسی در سریال نقش اصلی ندارد و همه در جایگاه خودشان شخصیت‌های مهمی را بازی می‌کنند. شهرام قائدی، محمد فیلی، مرتضی کاظمی، مهدی زمین‌پرداز، محمد مختاری، شهین تسلیمی، مزدک رستمی، حسن اسدی، ویدا موسوی، سپیده موسوی، امیر موسوی، ابراهیم یوسفی، پوریا منجزی، مجید درستی و ابراهیم امیرخانی بازیگرانی‌اند که در این سریال تلویزیونی به ایفای نقش می‌پردازند.

رعد و برق پنجمین سریال تلویزیونی است که بهروز افخمی، کارگردان شناخته‌شده سینمای ایران بعد از سریال‌های عملیات 125 (دو فصل 1388 و 1391)، یازده دقیقه و سی ثانیه (1386) و میرزا کوچک خان جنگلی (1366) برای تلویزیون می‌سازد.

باید دید در زمان پخش و پایان کنداکتور رمضانی، مخاطبان با بازخوردهایشان و کارشناسان با نقدهایشان چه نمره‌ای به سریال‌های رمضانی تلویزیون در سال 1400 می‌دهند؟